حمیدرضا دودانگه
طراح و پشتیبان سایت
تجربه کاربری یا UX چیست؟ چه تفاوتی با UI دارد؟
اگر شما هم در میان گفتگوی همکاران خود یا در یک دوره آموزشی در مورد UX شنیدهاید اما نمیدانید که UX چیست، نگران نباشید! تجربه کاربری یا User Experience که با UX نیز شناخته میشود، موضوع این مقاله من است.
در ابتدا و پیش از آن که به پاسخ سوال UX چیست بپردازیم، از شما میخواهیم که یکی از وبسایتها یا اپلیکیشنهای مورد علاقه خود را به یاد بیاورید و به این سوالات در مورد آنها پاسخ دهید:
- چرا این سایت / اپلیکیشن را دوست دارید؟
- چه ویژگیهایی کار کردن با آن را برای شما لذتبخش کرده است؟
- آیا پیدا کردن اطلاعات موردنظرتان در این وبسایت / اپلیکیشن راحت است؟
- خرید از این اپلیکیشن/ سایت با چند کلیک ممکن خواهد شد؟
- آیا پاسخ دادن سریع به سوالات شما در اینکه این سایت / اپلیکیشن را دوست دارید، موثر بوده است؟
میزان رضایت شما از هر سایت یا اپلیکیشنی و نرخ افزایش بازدید از سایت، ارتباط مستقیمی با طراحی تجربه کاربری یا UX آن دارد. طراحان سایت و اپلیکیشن به دنبال محصول نهایی هستند که بتواند توجه شما را به خود جلب کند، تجربه کاربری خوبی را به شما منتقل نماید و وفاداری مخاطبان را برانگیزاند. ساده بودن کار با اپلیکیشن، تسهیل فرآیند دسترسی کاربران به اطلاعات مورد نیازشان، خرید با کمترین تعداد کلیک و در کل طراحی محصول با توجه به اولویتها، نیازها و نگرانیهای کاربران میتواند صاحبان کسبوکارهای دیجیتال را هدف نهاییشان که جذب مخاطبان و سود بیشتر است، برساند! و تمام اینها به کمک یک طراح تجربه کاربری خوب و کاربلد ممکن خواهد شد!
تجربه کاربری یا UX چیست؟
حالا نوبت به آن رسیده که پاسخی دقیق و تخصصی برای این سوال که UX یا تجربه کاربری چیست، ارائه دهیم. UX در اصل بر تجربه، انتظارات، احساسات، ریاکشنها و نوع برخورد کاربران با محصول نهایی متمرکز میشود. مفهوم UX از آن دسته مفاهیمی است که اغلب از منظر فنی و توسط برنامهنویسان و طراحان تجربه کاربری مورد بررسی قرار میگیرد! اگر بخواهیم به سوال UX چیست با یک عبارت پاسخ دهیم باید به شما بگوییم که طراحی UX یا تجربه کاربری، فرآیند بهبود میزان رضایت کاربران از کارایی، راحتی و سهولت در بهرهوری از محصول نهایی است!
وظیفه یک طراح UX یا تجربه کاربری این است که همزمان هم تجربه کاربر در کار با وبسایت یا اپلیکیشن را بهبود ببخشد و هم او را به سمتی که هدف نهایی کسبوکار است، هدایت کند! این زمینه که نسبتا جدید نیز هست، دائما در حال تغییر میباشد و با هر آپدیتی که در حوزه دیجیتال رخ میدهد یا هر تغییری که در ترجیحات مخاطبان کسبوکار شکل میگیرد، UX نیز باید تغییر کند و روز به روز بهتر و بهینهتر شود.
کاربران به واسطه مشغلههایشان که زاییدهی زندگی در دنیای پیشرفته و سریع امروزی است، همواره به دنبال سادهترین و سریعترین راهها برای رسیدن به خواستههایشان هستند و دقیقا به همین دلیل است که طراحی UX اهمیت زیادی دارد. چرا که اگر شما نتوانید تجربه کاربری خوبی را در اختیار مخاطب سایت یا اپلیکیشن خود بگذارید و او را از پاسخهای سریع و دقیق محروم کنید، احتمالا او به سراغ رقبای شما خواهد رفت و شما چندین قدم از رسیدن به اهدافتان دور خواهید شد!
سایت یا اپلیکشن شما کمتر از یک دقیقه وقت دارد تا خود را به کاربران ثابت کند و نشان دهد که آیا ارزش وقت و زمان آنها را دارد یا نه! پاسخ مثبت یا منفی کاربران به ماندن در سایت و طی کردن مراحل قیف فروش یا خروج از آن در گرو مهارت و عملکرد طراح UX سایت یا اپلیکیشن است و به همین دلیل چنین فردی، در طراحی تجربه کاربری باید به اصول طراحی UX، که در ادامه آوردهایم، توجه ویژه داشته باشد:
اصول طراحی UX
بالاتر گفتیم که طراحی UX یا تجربه کاربری حیطه جدیدی است که دائما تغییر میکند اما اصولی نیز وجود دارد که در طراحی تجربه کاربری ثابت هستند و طی زمان دچار تغییرات آنچنانی نخواهند شد! طراحان UX باید با توجه به این اصول و دیگر اصولی که زاییده زمان، شرایط، نیاز کاربران و پیشرفتهای تکنولوژی هستند، سایت یا اپلیکیشن را به گونهای طراحی کنند که بتواند توجه کاربران را برانگیزاند، در سریعترین حالت ممکن به نیازهای آنها پاسخ دهد و در ارائه شفاف اطلاعات موفق باشد!
در ادامه اصول ثابتی که باید در طراحی UX به کار برده شوند را برای شما شرح خواهیم داد:
خود را به جای کاربران بگذارید
شما برای کسب بهترین نتایج و رساندن کاربران به آخرین مرحله سفر مشتری نیاز به کاربرانی دارید که در حین کار با سایت یا اپلیکیشن شما احساس گمگشتگی یا کلافگی نکند. کار با محصول شما باید آنقدر ساده باشد که کاربر متوجه شود که در هر مرحله چه چیزی انتظارش را میکشد و پیش از آنکه متوجه شود، به آخرین مرحله قیف فروش برسد.
برای موفق شدن در انجام این کار لازم است خود را به جای مشتری بگذارید و بررسی کنید که آیا کار کردن با سایت شما آنقدر که باید سرراست و راحت هست یا نه! بررسی و ایجاد پرسونای مخاطب، میتواند به شما در این مسیر و در درک بهتر خواستهها و ترجیحات کاربران کمک کند و بهینهتر کردن سایت مطابق با نیاز آنها را ممکن سازد!
کار با محصول نهایی باید ساده باشد
اگر کار کردن با اپلیکیشن یا سایت شما نیاز به مطالعه یک راهنمای طولانی یا دیدن یک ویدیو چند دقیقهای دارد، طراحی UX آن به خوبی انجام نشده است! در دنیای امروز که افراد به دنبال اتلاف کمترین زمان برای انجام کارهای گوناگون هستند، شما باید محصول نهایی خود را ساده و شفاف طراحی کنید تا مخاطبان بتوانند بدون نیاز به داشتن اطلاعات زیاد با سایت یا اپلیکیشن شما کار کنند و به سرعت اطلاعات مورد نیاز خود را در آن بیابند. هرچه محصول نهایی سادهتر، سرراستتر و قابل درکتر باشد، UX سایت شما بهتر است و کاربر از کار با سایت یا اپلیکیشن شما لذت بیشتری خواهد برد و در نتیجه نسبت به برند و محصول شما وفادارتر خواهد بود!
با کاربران تعامل داشته باشید
اگر به دنبال این هستید که بازدیدکنندگان و مشتریان بالقوه سایت یا اپلیکیشن خود را به مشتریان بالفعل و مخاطبان وفادار تبدیل کنید، باید به آنها این احساس را بدهید که با چیزی بیشتر از یک سایت یا اپلیکیشن در ارتباط هستند. آنها برای اعتماد کردن به شما نیاز دارند تا با بعد انسانی کسبوکار شما در ارتباط باشند و به شما احساس نزدیکی کنند. به همین دلیل لازم است UX محصول خود را به نحوی طراحی کنید که افراد پس از کار با سایت شما احساس تعامل با یک فرد را داشته باشند، نه یک ماشین!
طراحی UX باید ساده باشد
طراحی تجربه کاربری هرچه سادهتر باشد، بهتر است. سعی کنید از قرار دادن المانهای بیربط در سایت یا اپلیکیشن خود بپرهیزید. همچنین بهتر است تا حد ممکن توضیحات را خلاصه نمایید و کاربران را با اطلاعاتی که به آنها نیاز ندارند، سردرگم نکنید! برای طراحی بهترین تجربه کاربری، باید مستقیم به سراغ اصل مطلب بروید و از پرداختن به حواشی بپرهیزید چرا که این روزها دامنه توجه افراد بسیار محدود است و این توجه محدود باید تا حد امکان به اصلیترین موضوع کسب وکار شما منعطف شود نه حواشی و مطالب بیربط.
حالا که شما را با چیستی UX و اصول اولیه طراحی آن آشنا کردیم لازم است شما را با مفهوم دیگری که شباهتهای زیادی با UX دارد و در بسیاری از موارد با تجربه کاربری اشتباه گرفته میشود، آشنا کنیم!
UI چیست و چه تفاوتی با UX دارد؟
UI که مخفف کلمه User Interface است و در فارسی به آن رابط کاربری نیز گفته میشود، در اصل تمام آن چیزهایی است که در صفحه اپلیکیشن یا سایت شما نشان داده میشود و کاربران به کمک آنها با شما و محصول نهایی که در اختیارشان قرار دادهاید، ارتباط برقرار میکنند. متنهای قرارداده شده در صفحه، تصاویر، جدولها، محتواهای ویدیویی موجود در صفحه، رنگبندی و تمی که از آن برای طراحی استفاده کردهاید، همه بخشی از رابط کاربری سایت یا اپلیکیشن شما هستند.
طراح رابط کاربری یا UI وظیفه دارد این المانها را به نحوی طراحی کند تا محصول نهایی شما در عین زیبایی کاربران بیشتری را جذب کند و رضایت مخاطبان را نیز برانگیزد. اگر بخواهیم وظیفه یک طراح UI را در یک عبارت مختصر تعریف کنیم، باید بگوییم که طراحی رابط کاربری فرآیندی است که قرار است در آن رابطهای کاربری چشمنواز و استفاده از آنها تا حد امکان ساده و کارآمد شود!
ممکن است با خواندن این توضیحات کمی گیج شده باشید و بپرسید که مگر کمی بالاتر گفته نشد طراحی اپلیکیشن یا سایت به بهترین و کارآمدترین شکل، وظیفه طراح UX است، پس حالا چرا این وظایف را به فرد دیگری یعنی طراح UI نسبت می دهیم؟ سوال شما سوالی رایج و منطقی است که برای بیشتر افرادی که به تازگی با این دو مفهوم آشنا شدهاند، پیش میآید و به همین دلیل جای هیچ نگرانی نیست! ما در ادامه تفاوت UX و UI را برای شما شرح خواهیم داد:
UI چه تفاوتی با UX دارد؟
طراح UI همان طور که بالاتر هم گفتیم، به دنبال طراحی و بهینهسازی المانها و جزئیاتی از صفحه است که توسط کاربر دیده میشوند، این در حالی است که طراح تجربه کاربری یا UX وظیفه دارد علاوه بر ویژگیهای صفحه، به تمام مراحل سفر کاربر نیز فکر کند. او باید تمام آنچه که مخاطبان به دنبال آنها هستند و با حضور آنها مطلوبیت بیشتری را تجربه میکنند، شناسایی نماید و سپس به بهینهسازی تمام مراحل سفر کاربر به کمک سایر اعضای تیم بپردازد. درست است که جلب رضایت و توجه کاربر در لندینگ پیج سایت یا اپلیکیشن، تابعی از اقدامات طراح UI است اما به محض اینکه کاربر برای ماندن در سایت یا اپلیکیشن و استفاده از آن مصمم می شود، وظیفه طراح UX آغاز خواهد شد. پاسخ این سوال که آیا مشتریان بالقوه تبدیل به مشتریان بالفعل و وفادار خواهند شد یا نه، در گرو مهارت و تخصص طراح UX سایت یا اپلیکیشن شماست! هدف نهایی یک طراح UX بهبود احساسات کاربر و دلپذیرتر کردن تعاملات او با سایت یا اپلیکیشن است. هدفی بسیار وسیعتر و زمانبر تر از هدف طراح UI.
البته با وجود این تفاوتها، همچنان هیچکس منکر درهمتنیدگی این دو وظیفه نیست! یک طراح تجربه کاربری برای موفقیت و رسیدن به اهداف کسبوکار نیاز به همفکری و همکاری با یک طراح UI خوب و مجرب دارد که بتواند در خصوص بهینهترین حالت چیدمان المانهای قابل مشاهده صفحه به طراح UX مشاوره دهد و ایدههای او را درست و بیایراد پیاده سازی نماید!